Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đang lưu giữ một hiện vật quý, đó là giấy ủy nhiệm của Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ngày 22-9-1945 về việc ủy nhiệm Bộ trưởng Nguyễn Ngọc Xuân (Nguyễn Văn Xuân) là Trưởng phòng Quân giới phụ trách việc quản lý, chế tạo vũ khí và đạn dược.

“Thắng lợi của Chiến dịch Tây Bắc (năm 1952) có sự đóng góp của ngành quân y nói chung và những bác sĩ, y tá trực tiếp tham gia chiến dịch nói riêng. Họ là người trực tiếp cứu chữa, chăm sóc sức khỏe giúp thương binh sớm bình phục, bổ sung quân số kịp thời cho chiến trường...”.

Mở màn Chiến dịch Hòa Bình, ta chọn tấn công căn cứ Tu Vũ của địch đóng trên địa bàn xã Tân Tiến, huyện Thanh Sơn (nay là xã Tu Vũ, huyện Thanh Thủy), tỉnh Phú Thọ là trận đánh then chốt. Trận này, tôi là Đại đội trưởng Đại đội 209 (Tiểu đoàn 23, Trung đoàn 88, Đại đoàn 308) trực tiếp chỉ huy bộ đội tấn công khu B căn cứ.

Cuối năm 1951, thực dân Pháp cho quân nhảy dù đánh ra Hòa Bình. Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy đã nhanh chóng phân tích tình hình, khẳng định việc địch ra khỏi công sự vững chắc là thời cơ của ta đã đến và quyết định ra chỉ thị mở cuộc tấn công tiêu diệt sinh lực địch ở Hòa Bình.

Sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời. Nhà nước non trẻ của giai cấp công nông những năm đầu đối mặt với muôn vàn khó khăn, phải đấu tranh với nhiều thế lực thù địch, trong đó có việc đấu tranh trên lĩnh vực tài chính-tiền tệ với thực dân Pháp và các tổ chức phản động.

Ông Nguyễn Phước Thẩm (Tư Thẩm), sinh năm 1930, quê ở huyện Cái Nước (Cà Mau), nguyên là cán bộ tham gia mặt trận thông tin, tuyên truyền ở Cà Mau trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp nên ông nắm giữ được nhiều tư liệu lịch sử của địa phương.

Mới đây, có dịp về huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang, chúng tôi được gặp ông Thân Văn Nhã, cựu chiến binh tham gia Chiến dịch Thập Vạn Đại Sơn năm 1949. Đây là nhiệm vụ quốc tế đầu tiên của Quân đội ta.

Trận đánh đồn Bần Yên Nhân (nay thuộc phường Bần Yên Nhân, thị xã Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên) đêm 12-3-1945 do đồng chí Nguyễn Bình (sau này là Trung tướng, Phó chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ) trực tiếp chỉ huy, giành thắng lợi trọn vẹn. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá đây là trận đánh du kích điển hình, kiểu mẫu ở Đồng bằng Bắc Bộ.

Cuối năm 2022, khi làm việc với Liên hiệp các Hội Văn học-Nghệ thuật tỉnh Bạc Liêu, chúng tôi được Nghệ nhân Ưu tú Đỗ Ngọc Ẩn, Chủ tịch Liên hiệp Hội cho hay: “Người dân Bạc Liêu vô cùng tự hào về hai lần giành chính quyền đều không tốn một viên đạn, không đổ một giọt máu. Đó là giành chính quyền ngày 23-8-1945 và Tổng tiến công, nổi dậy ngày 30-4-1975”.

Theo hẹn, khi chúng tôi đến nhà, ông Nguyễn Hữu Phúc (tên thường gọi là Lê Đức Vân), Trưởng ban liên lạc Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu đã chờ sẵn với tập ảnh trên tay. Cầm tấm ảnh đoàn quân hân hoan trong ngày khởi nghĩa Tháng Tám, ông hồ hởi kể về thời tuổi trẻ sôi nổi của mình.